150 ROCZNICA POWSTANIA STYCZNIOWEGO

Powstanie styczniowe rozpoczęło się 22 stycznia 1863 roku. Był to najdłużej trwający i najbardziej masowy ruch niepodległościowy XIX w.
Bezpośrednim powodem wybuchu Powstania Styczniowego była tzw. branka, czyli przymusowy pobór do carskiego wojska. W związku z tym utworzono Tymczasowy Rząd Narodowy, który wybrał Ludwika Mierosławskiego na dyktatora.
22 stycznia 1863 roku Tymczasowy Rząd Narodowy wydał manifest, w którym wzywał Polaków do walki z caratem. Symbolem powstańców było godło symbolizujące Orła, Pogoń i Archanioła, czyli herby Polski, Litwy i Ukrainy.
Początek Powstania Styczniowego był sukcesem Polaków, którzy zaskoczyli Rosjan. Walki prowadzone były w sposób podjazdowy, wojna miała charakter partyzancki. Jednak już w lutym 1863r miało miejsce wydarzenie dla powstańców bardzo niekorzystne. W Petersburgu podpisano konwencję Alvenslebena, przewidującą współpracę prusko-rosyjską przy zwalczaniu powstańców.
Łącznie w latach 1863-1864 na ziemiach Królestwa Polskiego (Kongresowego) znajdujących się na obecnym terytorium Polski, ale również na Litwie i Rusi, stoczono ponad 1200 bitew i potyczek.
W marcu 1864 roku car Aleksander II wydał dekret o uwłaszczeniu. Miało to odciągnąć chłopów od popierania powstańców. Z drugiej strony zamierzano przez to ukarać szlachtę biorącą udział w Powstaniu Styczniowym (miano odebrać im ziemię i przekazać w ręce chłopów). Działania te odniosły pewien skutek, a siły powstańców stawały się coraz słabsze. Jednym z ostatnich aktów powstania było stracenie Romualda Traugutta w Cytadeli 5 VIII 1864 roku.
Ważną rolę w okresie Powstania Styczniowego odegrali oo. Reformaci z Lutomierska, czynnie wspierając powstańców. W czasie Powstania Styczniowego klasztor był ośrodkiem partyzanckim, dającym schronienie i opiekę. W kruchcie klasztoru umieszczono tablicę z napisem: „Pamięci oddziałów powstańczych oraz ich wodza gen. Edmunda Taczanowskiego, dla których klasztor ten był twierdzą orężną i ostoją.”
W 1870 r. władze rosyjskie w odwecie za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym pozbawiły Lutomiersk, podobnie jak 320 innych małych miast o charakterze rolniczym - praw miejskich.
Powstanie Styczniowe zostało stłumione, Rosjanie rozpoczęli represje. Wiele tysięcy Polaków zostało zesłanych na Syberię, skąd nigdy już nie wrócili. Zniesiono autonomię Królestwa i uczyniono z niego zwykłą prowincję Rosji. Przybrał na sile także proces rusyfikacji. Skonfiskowano wiele majątków szlacheckich, by ukarać szlachtę biorącą czynny udział w powstaniu.
Na lutomierskim cmentarzu parafialnym znajduje się zbiorowa mogiła powstańców z 1863 r. W okresie międzywojennym pochowano w niej szczątki ok. 500 powstańców, które poprzednio spoczywały w podziemiach klasztoru oo. reformatów w Lutomiersku.
Powstanie Styczniowe zakończyło się klęską, jednak pomimo tego i represji wobec Polaków, zaborcom nie udało się złamać w narodzie ducha oporu, czego skutkiem było odzyskanie niepodległości po I wojnie światowej.